Walka z nałogiem jednego z członków rodziny jest żmudna i długotrwała. Alkoholizm lub narkomania sieją spustoszenie nie tylko w organizmie uzależnionego, ale przede wszystkim mogą doprowadzić do wielu negatywnych konsekwencji natury majątkowej dla całej jego rodziny. Przykładów nie trzeba szukać daleko, co jakiś czas wypływa w mediach sprawa wyjątkowo niekorzystnych umów zawieranych przez osoby „na głodzie”. Do mniej doniosłych, ale równie uciążliwych aspektów należy na przykład możliwość zakupu alkoholu przez osobę uzależnioną.

            Ubezwłasnowolnienie jest skutecznym, ale jednocześnie dosyć odważnym krokiem. Wynika to z grożącej kary grzywny wobec osoby, która złożyła wniosek o ubezwłasnowolnienie w sposób lekkomyślny lub w złej wierze. Ponadto postępowanie częstokroć pogarsza i tak już nadwyrężone relacje rodzinne. Dlatego też przed powzięciem takiej decyzji warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, aby szczegółowo zbadać i określić wszystkie przesłanki oraz ocenić szansę na pozytywne rozstrzygnięcie Sądu.

            Ubezwłasnowolnienie może mieć charakter całkowity lub częściowy. Różnią się przesłankami oraz skutkami na płaszczyźnie prawnej. O to pierwsze możemy starać się wtedy, gdy osoba która ukończyła lat trzynaście wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Obie przesłanki muszą wystąpić łącznie. Wskazany brak możliwości kierowania swoim postępowaniem może być udowadniany w każdy możliwy sposób, jednakże największą moc dowodową będzie miała opinia biegłego psychiatry oraz psychologa, które są w tym wypadku obligatoryjne.

            Wskutek całkowitego ubezwłasnowolnienia osoba nie może podejmować żadnych czynności prawnych z wyjątkiem drobnych bieżących spraw życia codziennego. Przykładem takich spraw będzie zrobienie drobnych, codziennych zakupów spożywczych czy kupno biletu w komunikacji, chyba że czynności te prowadzą do rażącego pokrzywdzenia osoby. Czy wyłączona jest zatem możliwość zakupienia alkoholu? Będzie to zależało od okoliczności danego przypadku. W przypadku droższych lub w większej ilości kupowanych trunków z pewnością uda się podważyć ważność takiej umowy.

            Z kolei częściowo można ubezwłasnowolnić osobę pełnoletnią, która wskutek tych samych okoliczności potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw. Skutkiem częściowego ubezwłasnowolnienia jest konieczność uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego osoby ubezwłasnowolnionej do dokonania czynności polegającej na zaciągnięciu zobowiązania (np. zaciągnięcie kredytu) lub rozporządzenia prawem (np. sprzedaż mieszkania). W niektórych wypadkach zgoda ta może zostać wyrażona post factum w formie potwierdzenia.

            Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego przy wyborze rodzaju ubezwłasnowolnienia należy kierować się przede wszystkim tzw. przesłanką celowości, to znaczy wziąć pod uwagę ogólną sytuację życiową danej osoby, w tym źródło utrzymania, wykonywanie pracy zarobkowej, sposób radzenia sobie w bieżących sprawach życia codziennego i na tej podstawie ocenić celowość zastosowania tego środka.