Celem właściwego funkcjonowania rodziny niezbędnym jest posiadanie środków finansowych, które zaspokoją podstawowe potrzeby o charakterze usprawiedliwionym poszczególnych jej członków.

 

Uchylanie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem Sądu (ugodą, umową) jest penalizowane stanowiąc występek zagrożony karą grzywny, ograniczenia wolności oraz karą pozbawienia wolności do roku (w typie podstawowym z art. 209 § 1. k.k.). W ogromnej większości w roli oskarżonego występuje ojciec, zaś w roli oskarżyciela posiłkowego matka reprezentująca interesy wspólnego dziecka czy dzieci. Wynika to przede wszystkim z okoliczności faktycznych związanych z rozstaniem rodziców i z częstszym pozostawaniem dzieci pod opieką matki- z prawem ojca i dzieci do realizacji osobistych kontaktów.

 

Na kanwach prowadzonych przez Kancelarię spraw można zaobserwować, że zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niealimentacji składane były w ostateczności, gdy inne środki „mobilizacji” dłużnika alimentacyjnego do dobrowolnej realizacji alimentów okazywały się niewystarczające (egzekucja, zatrzymanie prawa jazdy inne postępowania jako reakcja na konkretne działania dłużnika alimentacyjnego).

 

Jednocześnie wyobraźmy sobie sytuację, gdy dłużnik dokonuje wszelkich czynności zmierzających do uszczuplenia swojego majątku, do jego niepowiększania czy nabywania majątku z własnych środków z wpisem własności osoby trzeciej. W między czasie dłużnik taki zostaje prawomocnie skazany za wyzbycie się majątku z art. 300 § 2 k.k., wszczęte zostaje także przeciwko niemu postępowanie ze skargi paulińskiej. Uporczywość działania dłużnika uchylającego się od płacenia alimentów jest rażąca. Wszelkie działania dłużnika skutkują zatem bezskutecznością prowadzonej egzekucji a tym samym brakiem realnego zaspokojenia potrzeb dziecka/dzieci.

 

Zawiadamiającym organy ścigania o popełnieniu przestępstwa niealimentacji zależy przede wszystkim na tym, aby powstałe zaległości alimentacyjne zostały przez dłużnika spłacone.

 

Jakich środków reakcji karnej może zatem użyć Sąd karny w sytuacji skazania oskarżonego za przestępstwo niealimentacji, aby zaległości alimentacyjne zostały spłacone?

 

Orzekanie kary grzywny czy kary ograniczenia wolności w postaci potrąceń z wynagrodzenia za pracę na cel społeczny wskazany przez sąd nie jest właściwe, gdyż z uwagi na charakter przestępstwa środki te powinny być przeznaczone na zaspokojenie potrzeb dzieci w ramach obowiązku alimentacyjnego. Niejednokrotnie można spotkać się z sytuacją, gdy Sądy uznając oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa niealimantacji odstępują od wymierzenia kary i orzekają świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Odstąpienie od wymierzenia kary przy jednoczesnym orzeczeniu świadczenia pieniężnego powinno wypełniać cele kary. Czy taka treść orzeczenia, w sytuacji dłużnika opisanej powyżej wypełnia cele sprawiedliwościowe kary? A cele odstraszające od popełnienia przestępstwa w przyszłości? Należy z całą stanowczością stwierdzić, że nie.

 

Rozwiązanie, które mogłoby doprowadzić do zmiany zachowania oskarżonego w opisanej powyżej sytuacji jest skazanie oskarżonego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, przy orzeczeniu dalszych obowiązków. W ramach tych obowiązków Sąd może zobowiązać oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby (dot. alimentów bieżących) oraz zobowiązać do zapłaty zaległych alimentów na rzecz uprawnionego (art. 72 § 1 pkt 3) i 8 k.k.)). Niewykonanie tych obowiązków stanowić będzie podstawę do zarządzenia przez Sąd wykonania kary pozbawienia wolności. Realne zagrożenie dla dłużnika odbycia kary pozbawienia wolności, może stanowić jedyną możliwość pozyskania zaległych alimentów. Skazany, celem uniknięcia odbycia kary pozbawienia wolności zapłaci alimenty z majątku, który ukrył, np. poza granicami kraju, a który to majątek nie jest dostępny w ramach prowadzonych postępowań, również postępowania egzekucyjnego poza granicami kraju.

 

Podsumowując, Sąd analizując wypełnienie znamion przestępstwa niealimentacji powinien przede wszystkim spojrzeć na osobę oskarżoną szerzej, przez pryzmat wszelkich działań, które zostały przez tę osobę podjęte celem niepłacenia alimentów. Następnie zaś powinien ustalić, które z możliwych środków będą dla oskarżonego najbardziej mobilizujące do tego, aby realizować bieżące alimenty oraz spłacić zaległość alimentacyjną, mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy oraz cele kary. Takie podejście Sądów w sprawach o niealimentację pozwoli obok pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej uwzględnić w pełnym zakresie prawnie chroniony interes pokrzywdzonego, którym jest dziecko a pośrednio rodzic, przy którym dziecko pozostaje, który nierzadko ogromnym nakładem pracy własnej walczy o zaspokojenie potrzeb dziecka w pełnym zakresie a więc i w tym, do którego zobowiązany jest rodzic uchylający się od płacenia alimentów.