System prawny dąży do tego aby dziecko, niezależnie od tego, czy pochodzi ze związku małżeńskiego czy pozamałżeńskiego, miało uregulowaną sytuację prawną. Przejawem tej tendencji jest m.in. zasada, w myśl której jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Co jednak w sytuacji, gdy stan prawny i biologiczny nie pokrywa się? W jaki sposób uregulować sytuację dziecka pochodzącego ze zdrady? Jakie roszczenia pociąga za sobą ustalenie ojcostwa?
Przykład: Państwo Dominika i Piotr byli zgodnym małżeństwem od 25 lat. Owocem ich związku jest 24-letni Patryk. Patryk pewnego dnia dowiedział się, że jego biologicznym ojcem nie jest Piotr, a jest nim Adam – dawny przyjaciel matki jeszcze z czasów studenckich. Czy pełnoletni Patryk może domagać się uregulowania jego sytuacji prawnej? Czy ma jakiekolwiek roszczenia majątkowe względem biologicznego ojca?
Zgodnie z przepisami, jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki lub domniemanie takie zostało obalone (na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa), ustalenie ojcostwa może nastąpić albo poprzez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądowego. O ile uznanie ojcostwa jest obecnie często wykorzystywaną instytucją, na sądowe ustalenie ojcostwa decydują się nieliczni.
Ustalenia ojcostwa żądać mogą zarówno matka jak i domniemany ojciec dziecka (mąż matki) występując z powództwem o ustalenie ojcostwa, jednak tylko do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Nie mogą wystąpić z takim roszczeniem po śmierci dziecka. Natomiast dziecko może domagać się sądowego ustalenia ojcostwa w każdym czasie, a ponadto jeżeli zmarło w trakcie trwania postępowania, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni. Warto zwrócić uwagę, że legitymacji procesowej nie ma w tym wypadku biologiczny ojciec dziecka. Sądem właściwym jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania pozwanego, przepisy przewidują jednak udogodnienie w postaci możliwości wytoczenia tego powództwa przed sąd miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
Do ważnych konsekwencji prawomocnego ustalenia ojcostwa należy np. wskazanie w akcie urodzenia dziecka poprawnych danych ojca, ustalenie wzajemnego dziedziczenia ustawowego pomiędzy stronami, a także wzajemnego obowiązku alimentacyjnego.